Deneme Süreli İş Sözleşmeleri
Yargıtay Kararları Işığında Güncel Değerlendirmeler
4857 sayılı İş Kanunu’na göre iş sözleşmelerine, tarafların birbirlerini tanıması amacıyla en fazla iki ay (toplu iş sözleşmelerinde dört ay) süreyle deneme kaydı konulabilir. Bu süre içinde taraflar, herhangi bir bildirim süresine veya tazminata gerek olmaksızın sözleşmeyi feshedebilir.
Hukuki Nitelik ve Şartlar
Yazılılık Şartı: Deneme kaydının iş sözleşmesinde açıkça ve yazılı olarak yer alması gereklidir. Aksi halde, deneme süresine dayalı haklar ileri sürülemez.
Şekli Serbesti: Sözleşmeler şekle tabi değilse de, deneme kaydı ispat açısından yazılı olmalıdır.
Tarafların Rızası: Deneme süresi ancak işçi ve işverenin açık rızasıyla geçerli olur. Zımni olarak uygulanamaz.
Sürelerin Başlangıcı ve Sona Ermesi
Başlangıç: İşçinin fiilen işe başladığı gün esas alınır.
Eşitlik İlkesi: Taraflar için farklı deneme süreleri öngörülemez. İşçi lehine eşitsizlik ise geçerli sayılabilir.
Özel Durumlar
Yeniden İşe Alım: Aynı işveren yanında daha önce çalışmış bir işçi yeniden denemeye tabi tutulamaz. Bu durum hakkın kötüye kullanılması sayılır.
İşyeri Devri: İşverenin veya işyerinin devri halinde yeni bir deneme süresi belirlenemez.
Askı Halleri: Hastalık, grev gibi askı durumları deneme süresini durdurmaz ancak istisnai hallerde ikinci bir deneme süresi öngörülebilir.
Deneme Süresinin Kötüye Kullanımı
Yargıtay kararlarında, deneme süresine dayalı yapılan haksız fesihler, özellikle sendikal nedenler içeriyorsa, sendikal tazminata hükmedilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Deneme süresi, keyfi veya ayrımcı fesihleri meşrulaştırmaz.
Cezai Şart ve Eğitim Giderleri
Cezai Şart: Deneme süresi içinde yapılan fesihlerde cezai şart uygulanamaz.
Eğitim Gideri: Ancak işverence yapılan eğitim harcamaları ayrıca tahsil edilebilir.
Rekabet Yasağı
Deneme süresi içerisinde dahi geçerli şekilde kararlaştırılmış bir rekabet yasağı, iş ilişkisi sona erse bile işçiyi bağlamaya devam edebilir.
Sonuç
Deneme süresi, iş ilişkisinin doğası gereği taraflara gözlem imkânı tanır. Ancak bu imkân, işçiyi koruyan yasal güvencelerin ihlali için bir araç haline getirilemez. Yazılılık, eşitlik, dürüstlük ve sadakat ilkeleri, deneme süreli iş sözleşmelerinde mutlaka gözetilmelidir.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hukuki tavsiye niteliği taşımamaktadır. Her somut olayın kendine özgü koşulları bulunduğundan, özel durumlarınız için profesyonel hukuki danışmanlık almanız önemle tavsiye olunur.