Doğum yapan kadın işçilerin en önemli haklarından biri olan süt izni, hem annenin hem de bebeğin sağlığı ve gelişimi için hayati önem taşır. Bu yazımızda, 4857 sayılı İş Kanunu, ilgili Yönetmelik hükümleri ve Yargıtay kararları ışığında süt iznine dair merak edilen tüm detayları ele alacağız.
Süt izni, doğum yapan kadın işçilere, çocuklarını emzirebilmeleri için tanınan ücretli bir izindir. Bu hakkın temel dayanağı, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 74. maddesidir. Bu maddeye göre:
"Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir."
"Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler."
"Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır."
Süt izninin kullanımında en çok merak edilen konuların başında süresi ve nasıl kullanılacağı gelir:
Süre: Süt izni, çocuğun bir yaşına basmasına kadar, her gün için 1,5 saattir. Bu süre, işçinin günlük çalışma süresinden sayıldığı için ücretinden herhangi bir kesinti yapılamaz.
Kullanım Şekli: İş Kanunu, süt izninin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını tamamen işçinin inisiyatifine bırakmıştır. İşveren, bu konuda işçinin tercihine kesinlikle müdahale edemez. Örneğin:
İşçi, 1,5 saati tek seferde kullanabilir.
İşçi, bu süreyi yarımşar saatlik, 45'er dakikalık gibi parçalara bölerek gün içinde farklı zaman dilimlerinde kullanabilir.
Ancak unutulmamalıdır ki, süt izni günlük bir haktır. Bu süreyi haftanın belirli günlerinde toplayarak (örneğin haftada iki gün tam gün izin olarak) kullanmak yasal değildir.
Telafi Çalışması Yasağı: Süt izni süresi, yasal olarak günlük çalışma süresinden sayıldığı için, işverenin bu sürenin karşılığında işçiden telafi çalışması yapmasını istemesi yasal değildir.
Yargıtay, süt iznine ilişkin verdiği kararlarla bu hakkın uygulanmasına önemli bir yön çizmiştir. İşte bu kararlardan çıkan bazı temel prensipler:
İşçinin Belirleme Yetkisi Mutlaktır: Yargıtay, süt izninin kullanım zamanını işçinin belirleme hakkının mutlak olduğunu vurgular. İşverenin bu hakkı kısıtlaması, işçinin onayını almadan iznin saatlerini değiştirmesi, hakkın ihlali anlamına gelir. (Örn: Yargıtay 9. HD. 2017/14603 E., 2017/21804 K.)
Süt İzninin Kullandırılmaması Haklı Fesih Nedenidir: Eğer işveren, yasal olarak tanınan süt izni hakkını işçiye kullandırmazsa, bu durum işçi için haklı fesih nedeni sayılır. İşçi bu durumda iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı ve diğer yasal alacaklarını talep edebilir. (Örn: Yargıtay 22. HD. 2014/17399 E., 2014/19875 K.)
Telafi Çalışması Talebi Yasal Değildir: Yargıtay, süt izni süresinin çalışma süresinden sayıldığını ve bu sürenin karşılığında işçiden fazla çalışma veya telafi çalışması istenemeyeceğini açıkça belirtmiştir.
Gece Çalışması ve Süt İzni İlişkisi: Emziren kadın işçinin doğumdan itibaren bir yıl süreyle gece çalıştırılması, günde 7,5 saatten fazla çalıştırılması yasaktır. Bu yasak, annenin emzirme ihtiyacını gözeterek süt izni hakkının etkin kullanımını destekler.
Toplu Kullanım Durumu: Bazı durumlarda işverenler, süt iznini günlük olarak kullandırmak yerine, işçinin belirli günlerde tamamen işe gelmemesini önerebilir. Yargıtay, İş Kanunu'nun "günde bir buçuk saat" hükmüne aykırı bulmaktadır. Ancak, işçi ve işverenin karşılıklı anlaşması ve bu durumun işçinin menfaatine olması halinde istisnai olarak bu tür uygulamalar geçerli kabul edilebilir. Ancak bu, Yargıtay'ın genel yaklaşımını değiştirmemektedir.
İşverenlerin, süt izni konusunda yasalara uygun hareket etmeleri ve işçilerin haklarını korumaları büyük önem taşır:
Süt izni talebinde bulunan kadın işçilerin taleplerini geciktirmeksizin yerine getirmelidirler.
İşçinin süt iznini ne zaman ve nasıl kullanacağına ilişkin tercihine saygı duymalı, bu konuda herhangi bir dayatmada bulunmamalıdırlar.
Süt izni kullanan işçilerin ücretinden kesinti yapmamalıdırlar.
Süt izni nedeniyle işçiye telafi çalışması yaptırılmamalıdır.
Emziren kadın işçilerin gece çalışması yasağına ve günlük çalışma süresine kesinlikle uyulmalıdır.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hukuki tavsiye niteliği taşımamaktadır. Her somut olayın kendine özgü koşulları bulunduğundan, özel durumlarınız için profesyonel hukuki danışmanlık almanız önemle tavsiye olunur.